Wisła, Warta, Noteć, Kłodnica, Krzna, Drawica – m.in. na mostach tych rzek zawieszono bannery z hasłem "Moja siostra umiera". To wołanie o pomoc dla Odry, która przed trzema laty doświadczyła największej katastrofy ekologicznej. W ostatnich dniach widzimy kolejną jej odsłonę. Znów w rzece i Kanale Gliwickim pojawiają się martwe ryby.
Udało się zebrać ponad 100 tysięcy podpisów — informują pomysłodawcy nadania Odrze osobowości prawnej. Jeśli uda się zweryfikować podpisy, projektem ustawy zajmie się Sejm.
Robert Rient w programie Kwiatki Polskie w TVP info.
„Rzeka jest żywa, ale nie traktujemy jej jak człowieka i nie chcemy jej nadać ludzkich praw” – mówi Robert Rient, który w nowojorskiej siedzibie ONZ opowiadał o propozycji nadania Odrze osobowości prawnej i katastrofie odrzańskiej. Trwa trzeci rok z rzędu, kiedy w rzece masowo pojawiają się martwe ryby
W trakcie wydarzenia głos zabrał również Robert Rient, społecznik i inicjator działań na rzecz uznania osobowości prawnej Odry. Zwrócił on uwagę na znaczenie takich rozwiązań prawnych jako realnego narzędzia zmiany paradygmatu – od dominacji człowieka nad naturą do współistnienia i wzajemnego szacunku.
W audycji: - Klaudia Kowalczyk: Rozmowa z Robertem Rientem z Fundacji Osoba Odra, inicjatorem uznania rzeki Odry za osobę prawną, który w tych dniach bierze udział w spotkaniach wysokiego szczebla w ONZ nt. polityki klimatycznej.
Zdaniem Stanisława Kordasiewicza, doktora nauk prawnych, członka rady Fundacji Osoba Odra, ani rząd PiS, ani koalicyjny nie podjęły skutecznych działań, które pozwoliłyby na regenerację rzeki, a w długofalowej perspektywie – na uniknięcie kolejnych katastrof.
Pomysł stworzenia projektu ustawy to odpowiedź społeczników i działaczy na katastrofę ekologiczną na Odrze z 2022 r. Inicjatorzy akcji podkreślają, że od tamtego wydarzenia do dziś nie zostały poczynione żadne kroki zapobiegające ponownej katastrofie na rzece.
"Oda do Odry" to nasz hołd wobec rzeki, która przed trzema laty doświadczyła największej katastrofy ekologicznej. I dalej jest niszczona przez przemysł. Nikt nie dał jej czasu na regenerację, mimo że dwa rządy obiecywały. Ta rzeka jest tykającą bombą, kolejna katastrofa w każdej chwili może się powtórzyć. Znów na naszych oczach.
Na świecie już w ponad 500 przypadkach uznano części natury za osoby prawne bądź rozpoczęto prace nad nadaniem im takiego statusu. W Polsce jako pierwsza osobowość prawną ma szansę uzyskać Odra. By sprawą zajęli się parlamentarzyści, trzeba zebrać 100 tys. podpisów.
Uznanie osobowości prawnej nie jest o tym, że Odra stanie się człowiekiem, że będzie tak traktowana. Osobowość prawna to jest mechanizm, narzędzie, które mają korporacje, spółki, kościoły. Narzędzie prawne, które pozwala na to, aby Odra mogła być reprezentowana na przykład przed sądem lub w momencie tej katastrofy uzyskać odszkodowanie.
Gdy Odra będzie miała osobowość prawną, to Komitet Reprezentantów w imieniu samej Odry będzie mógł domagać się odszkodowania, które pójdą w miliony, dlatego że koszty przywracania rzeki do pierwotnego stanu są ogromne. Wówczas podmioty rozważające, czy Odrę lub inną rzekę zatruwać, otrzymają sygnał: zachętę do wprowadzenia rozwiązań technologicznych zmniejszających zanieczyszczenie środowiska – tłumaczy dr Stanisław Kordasiewicz, prawnik i współautor projektu ustawy, także autor uzasadnienia do tego projektu ustawy o nadaniu Odrze osobowości prawnej.
Żeby Sejm zajął się obywatelskim projektem ustawy o nadaniu osobowości prawnej Odrze, potrzeba 100 tysięcy podpisów. Do końca kwietnia trwa zbiórka, a pod listem otwartym w tej sprawie podpisało się 225 naukowców i naukowczyń.
30 marca aktywiści, naukowcy i osoby działające na rzecz ochrony środowiska spotkali się aby podyskutować o rzekach. Choć tematem przewodnim wydarzenia był „Przepływ – Spotkanie z Odrą” oraz działania na rzecz nadania jej osobowości prawnej, w tle wybrzmiały także lokalne inicjatywy na rzecz śląskiej przyrody – w końcu to tutaj występują zlewnie Odry i Wisły.
W Notatkach z Poznania Zofia Najewska i Mikołaj Leśniewski porozmawiali z koordynatorką działań „Osoby Odry” w Wielkopolsce - Magdaleną Wasilewską. Nasi dziennikarze nie próżnowali i zadali naprawdę ciekawe pytania! Czy rzeka może być osobą prawną? Dowiecie się z tej audycji!
Dział II artykuł 33 Kodeksu cywilnego stanowi, iż osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Uprawnienie to daje wyżej wymienionym podmiotom zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, ale także podejmowania we własnym imieniu czynności prawnych. Co więc spowodowało, że to właśnie Odra miałaby taką osobowość prawną posiadać?
Przyznanie rzece osobowości prawnej nie oznacza nadania jej ludzkich praw czy zakazu korzystania z niej. Oznacza jedynie, że "jej interesy będą chronione, jej jako całości, nie tylko żywej części tego ekosystemu, gatunków roślin i zwierząt, które w niej żyją, ale także na przykład swoboda jej przepływu, swoboda rozlewania się..." - potwierdza dr hab. Agnieszka Hensoldt z Uniwersytetu Opolskiego, która jest jedną z sygnatariuszek listu środowiska naukowego.
W "Klubie Trójki. Audiodokumencie" opowieść o drugiej co do wielkości rzece w Polsce i obywatelskim projekcie ustawy, której skutkiem ma być przyznanie Odrze osobowości prawnej. Co to w praktyce oznacza?
Aktualne przepisy mówią, że druga co do długości rzeka w Polsce nie ma własnych praw i może być swobodnie wykorzystywana. Co może prowadzić do tego, że interes gospodarczy może być sprzeczny z ochroną środowiska.
Aktywiści, którzy chcą ratować rzekę, apelują o m.in. zwiększenie społecznej kontroli nad gospodarką wodną, rezygnację z planów rozwoju żeglugi na rzecz realizacji oraz poszerzenia Krajowego Programu Renaturyzacji Wód Powierzchniowych, utworzenie specjalnego programu, zajmującego się odtworzeniem życia w Odrze i powołanie apolitycznej grupy mogącej zająć się wypracowaniem kierunków adaptacyjnej polityki wodnej w Polsce.
Od 31 stycznia do końca kwietnia 2025. oddolna inicjatywa społeczna, składająca się z wolontariuszy- Komitet Inicjatywy Ustawodawczej „ Czysta Odra” musi zebrać 100 tysięcy podpisów, aby projekt ustawy o uznaniu Odry za osobę prawną ( taką osobowość prawną posiadają na przykład wielkie korporacje, stowarzyszenia, spółdzielnie, jednostki samorządu terytorialnego, uczelnie wyższe, kościoły, partie polityczne i itd. ) wszedł pod obrady sejmu.
Ponad 120 naukowców i naukowczyń podpisało się pod listem otwartym w sprawie uznania rzeki Odry za osobę prawną. To część inicjatywy obywatelskiej, której celem jest uchwalenie ustawy zapewniającej rzece prawo do ochrony, swobodnego przepływu i regeneracji. Projekt ustawy trafił już do Sejmu, a do końca kwietnia jego zwolennicy muszą zebrać 100 tysięcy podpisów, by mógł być procedowany.
Trwają starania o nadanie osobowości prawnej rzece Odrze. W styczniu rozpoczęto zbiórkę podpisów pod projektem ustawy, który - by trafić pod obrady Sejmu - musi uzyskać poparcie stu tysięcy obywateli. Akcja jest ogólnopolska, podpisy są zbierane także w regionie m. in. w Brzegu Kędzierzynie-Koźlu i Opolu.
Trwa zbieranie podpisów pod obywatelskim projektem ustawy o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry. Chodzi w tym głównie o to, żeby powstrzymać zanieczyszczanie, przywrócić naturalną równowagę ekosystemu rzeki i ochronić ją przed kolejnymi katastrofami.
20 stycznia w Kancelarii Marszałka Sejmu został złożony projekt ustawy dla Odry, wraz z pierwszym tysiącem podpisów poparcia dla rzeki i jej dopływów. O szczegółach mówią na naszej antenie Justyna Janus i Piotr Kowalik z komitetu Inicjatywy Obywatelskiej Czysta Odra.
Trwa zbiórka podpisów pod projektem ustawy nadającym osobowość prawną rzece Odrze. Takie rozwiązanie miałoby pomóc chronić przyrodę i egzekwować kary w przypadku jej zanieczyszczania.
W ramach akcji "Osoba Odra" Teatr Modrzejewskiej stał się miejscem ważnej debaty o przyszłości jednej z najważniejszych polskich rzek.
Karmi się nas wiadomościami jak gęsi na niesławne foie gras. Łykamy i zapominamy, krztusimy się, a tu już jedzie kolejna porcja. Tak było i ze sprawą katastrofy Odry.
Odra dzięki temu, że otrzyma osobowość prawną, to przestanie być traktowana w prawie wyłącznie przedmiotowo, czyli po pierwsze jako szlak żeglugowy - dodaje dr hab. Hensoldt.
Naukowcy wzywają polityków oraz wszystkie inne osoby, od których zależy proces legislacyjny, do przyjęcia ustawy, której projekt jest już w Sejmie. Został złożony 20 stycznia przez Komitet Czysta Odra jako obywatelska inicjatywa ustawodawcza. Wejdzie pod obrady Sejmu, jeśli wolontariusze zbiorą 100 tysięcy podpisów poparcia do końca kwietnia.
Brzmi jak fikcja, ale to realna propozycja legislacyjna, która może odmienić sposób zarządzania polskimi rzekami. Nadanie Odrze osobowości prawnej pozwoliłoby rzece dochodzić swoich praw przed sądem, domagać się rekompensaty za zanieczyszczenia i skuteczniej bronić się przed degradacją. Pomysł, który działa już w Hiszpanii, Kanadzie i Nowej Zelandii, teraz ma szansę stać się rzeczywistością również w Polsce.
Do końca kwietnia jest czas na zebranie 100 tysięcy podpisów pod projektem ustawy mającej chronić rzekę Odrę przez nadanie jej osobowości prawnej. Tatiana Staroń, prezeska Fundacji Osoba Odra i członkini Komitetu Czysta Odra ma nadzieję, że dzięki temu katastrofa taka jak sprzed dwóch lat już się nie powtórzy. Na razie jednak balansujemy na cienkiej linie.
Dziś pojawia się szansa, by lepiej chronić rzekę – poprzez nadanie jej osobowości prawnej. Co to oznacza? Jakie prawa miałaby Odra i kto by ją reprezentował? Dlaczego musimy zebrać 100 000 podpisów, by projekt trafił do Sejmu?
Akcję prowadzi komitet inicjatywy ustawodawczej „Czysta Odra” powołany przez grupę osób zainspirowanych podobnymi działaniami w innych krajach. Podkreślają one, że celem jest skuteczne wzmocnienie ochrony Odry przed zanieczyszczeniem, które zabija życie w rzece.
Notorycznie zatruwana Odra zasługuje na lepszą ochronę. Tak twierdzą autorzy inicjatywy, której celem jest nadanie osobowości prawnej rzece. Trwa zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy zapewniającej skuteczniejszą walkę z trucicielami.
Pokojowa rewolucja
Rozmowa z Robertem Rientem, Magdą Matuszewską, Tatianą Staroń i Natalią Rycko
"W ustawie wnosimy o podstawowe prawo dla Odry, by mogła istnieć. By stojące za prawem państwo uznało Odrę za tę, która daje życie innym istotom."
- W Bydgoszczy są osoby, które indywidualnie wspierają akcję. Pytają oczywiście, dlaczego tu o tym mówimy, skoro nie mamy Odry. Ja zawsze odpowiadam, że zaczniemy od Odry. Ale co by było, gdyby do katastrofy doszło nad Brdą? Przecież przez środek miasta przypływa wielka ilość wody. Na szczęście Brda jest bardzo czysta, może nawet to najczystsza rzeka w Polsce - mówi Mateusz Godlewski z Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Czysta Odra”.
Już ponad 400 wolontariuszy w całej Polsce zbiera podpisy poparcia dla ustawy, która może nadać Odrze osobowość prawną. Inicjatywa "Czysta Odra" nabiera tempa - podpisy zbierane są w ponad 70 miejscach i podczas 50 wydarzeń w całym kraju. Celem jest zebranie 100 tysięcy podpisów do połowy kwietnia.
Chodzi o to, że jeśli uda nam się zrobić takie prawo, gdzie właśnie rzeka Odra będzie miała osobowość prawną, jako pierwsza rzeka w Polsce, a druga w Europie – to jeśli będą wylewy ścieków do Odry, będzie to bardziej monitorowane, będzie po prostu można prawnie się tym zająć. Chodzi o to, że po katastrofie w 2022 roku, gdzie zginęło ogromnie dużo istot żywych, ponad 60 % populacji ryb i 80 % małż i różnych skorupiaków – po tej katastrofie nie było żadnych konsekwencji prawnych odnośnie tych, którzy wylali bardzo dużo zanieczyszczeń, ścieków czy innych substancji do tej rzeki. (…)
Czy Odra ma jeszcze szansę na odrodzenie? Dziś corazgłośniej mówi się o konieczności podjęcia radykalnych kroków ochronnych, a jednym z nich mogłoby być nadanie rzece osobowości prawnej. Czy to rozwiązanie pozwoli lepiej chronić Odrę i jej ekosystem? O tym porozmawiam z Dagmarą Bałusz – wiceprezeską Zarządu Fundacji Osoba Odra oraz doktorem Stanisławem Kordasiewiczem, doktor nauk prawnych, pracownik wydziału "Artes Liberales"Uniwersytetu Warszawskiego, autorem uzasadnienia do projektu ustawy o nadaniu osobowości prawnej Odrze.
Mela Koteluk w lipcu tego roku skończy 40 lat. W 2012 roku wydała swój debiutancki album "Spadochron", który rok później przyniósł jej aż dwa Fryderyki: dla artysty roku i za debiut roku. Dzisiaj na swoim koncie ma już 7 Fryderyków i kilka innych nagród, a obecnie dobiegają końca prace nad jej piątą płytą "Harmonia", która ukaże się już 14 marca. Ale nie tylko muzyką żyje Mela Koteluk. Artystce leży na sercu dobro przyrody, a konkretnie jednej, bardzo ważnej i bardzo zagrożonej rzeki.
Po katastrofie ekologicznej na rzece Odrze z 2022 roku, w której zginęło 60 procent ryb, małż i skorupiaków, nikt nie został pociągnięty do odpowiedzialności. Minęły trzy lata i ścieki dalej wpływają do rzeki. Kolejna katastrofa to kwestia czasu. Dlatego też rozpoczęła się zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy, by Odra otrzymała status osoby prawnej. To jedyna metoda, by można było skutecznie walczyć o czystość rzeki.
Z początkiem lutego rozpoczęło się zbieranie podpisów pod obywatelskim projektem ustawy, której celem jest nadanie rzece Odrze osobowości prawnej. Co to ma oznaczać w praktyce? Kto będzie decydował o przyszłości Odry? Czy nadanie rzece osobowości prawnej uchroni Odrę od kolejnej katastrofy ekologicznej?
Rozmowa z grupą aktywnych wolontariuszek działających na rzecz ustanowienia osobowości prawnej Odry
- Tatiana Staroń - prezeską zarządu Fundacji Osoba Odra
- Mada Matuszewka - pełnomcniczka komitetu inicjatywy ustawodawczej "Czysta Odra"
- Monika Kręcisz - Kozłowska - koordynatorka Inicjatywy Ustawodawczej „Czysta Odra” w okręgu Dolny Śląsk
Jak stowarzyszenie, fundacja czy firma. Ale jednak bardziej jak niemowlak. Odra mogłaby zyskać prawa, dochodzić swoich praw i — na przykład — odszkodowania. Może to zmieniłoby podejście podmiotów, które rzece chciałyby zaszkodzić? Dr Stanisław Kordasiewicz, prawnik, współautor projektu ustawy (i autor uzasadnienia) o nadaniu osobowości prawnej Odrze tłumaczy, dlaczego takie rozwiązanie powinno zostać wprowadzone.
Ponad 400 wolontariuszek i wolontariuszy w całej Polsce zbiera podpisy poparcia dla ustawy, która nadaje Odrze osobowość prawną. Celem akcji jest zebranie 100 tysięcy podpisów, do połowy kwietnia. Jednym z miejsc na mapie działań na rzecz Odry są Sejny, znajdujące się przy granicy między Polską a Litwą. Dlaczego również w tym miejscu powstał punkt zbiórki podpisów?
Czy rzeka Odra zostanie... osobą prawną? Dążą do tego m.in. autorzy "ustawy o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry". Gdyby tak się stało - co to oznaczałoby dla rzeki Warty? I w ogóle dlaczego na świecie rośnie liczba ekosystemów mających osobowość prawną? (W Europie jest na razie jeden: w Hiszpanii). Gościem w studio Radia Poznań będzie Robert Rient, inicjator uznania rzeki Odry za osobę prawną.
W lutym 2025 roku ruszyła zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy na rzecz przyznania osobowości prawnej rzece Odrze. Całą akcję prowadzi Komitet Inicjatywy Ustawodawczej "Czysta Odra", którego celem jest skuteczne wzmocnienie ochrony tej rzeki przed zanieczyszczeniem. Gościem programu jest Robert Rient inicjator uznania rzeki Odry za osobę prawną, aktywista pokojowy, członek Międzynarodowego Obserwatorium.
Rzeki w Polsce nie mają praw. Nie podlegają nawet ministerstwu klimatu i środowiska, lecz infrastruktury, co oznacza, że są traktowane jak autostrady, a nie podmiot wymagający ochrony. Chcemy to zmienić, zaczynając od Odry – mówią nam przedstawiciele Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Czysta Odra”.
Osobowość prawna dla Odry – tego chcą organizacje społeczne. Ruszyła zbiórka podpisów pod obywatelską ustawą, która umożliwi specjalną ochronę miejsc, szczególnie cennych przyrodniczo, lub zagrożonych degradacją. Na „pierwszy ogień” idzie Odra. rzeka, o której zatruciu dwa lata temu pisali dziennikarze z całej Polski.
Nadanie osobowości prawnej Odrze będzie oznaczało, że przestanie ona być traktowana jak przedmiot prawa i zacznie być traktowana jako podmiot prawny, który będzie mógł swoich praw dochodzić na drodze sądowej. Oczywiście rzeka nie wystąpi do sądu – zrobi to za nią komitet reprezentantów – tłumaczy Agata Foksa-Biegaj, prawniczka, członkini Zarządu Fundacji „Osoba Odra".
Aby skutecznie chronić Odrę i zachować ją dla przyszłych pokoleń, w całej Polsce zbierane są podpisy pod obywatelskim projektem ustawy nadającej rzece osobowość prawną. W piętnastoosobowym komitecie tej inicjatywy jest legniczanka. - To oddolna akcja, ponad podziałami. Każdy może do nas dołączyć: podpisać się lub zbierać podpisy jako wolontariusz - zachęca Monika Kręcisz-Kozłowska.
Odra może dostać osobowość prawną. Brzmi zaskakująco, ale okazuje się, że może to być już nieodległy scenariusz.
Mimo fatalnych wyników raportu, Unia Europejska twierdzi zarazem, że nie ma potrzeby wprowadzania nowych przepisów. Inaczej uważają oddolni aktywiści. Ruszyła zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy na rzecz przyznania Odrze osobowości prawnej. "Proponujemy ustanowienie osobowości prawnej, czyli traktowanie natury jako podmiot, a nie przedmiot, który będzie miał swoje prawa" - wyjaśnia Natalia Rycko z Fundacji "Osoba Odra".
Proszę sobie wyobrazić rozprawę sądową, na której stroną nie jest osoba, czy firma, a zniszczona rzeka. W przypadku Odry tak właśnie może się stać. Potrzeba 100 tysięcy podpisów. Zbiórkę na rzecz przyznania Odrze osobowości prawnej rozpoczęła już inicjatywa "Osoba Odra". Nadawanie podmiotowości przyrodzie to ruch coraz popularniejszy także w Europie. Mają już niemal 200 obiektów. Dla "Wydarzeń" przygotował Wojciech Gaweł.
[za: Interia TV, źródło: Polsat News]
Ruszyła zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy na rzecz uznania Odrze osobowości prawnej.
Potrzeba wolontariuszy, którzy będą zbierać podpisy pod projektem ustawy. Można do nich dołączyć przez stronę ustawa.osobaodra.pl
Odra osobą prawną – taki status może uzyskać rzeka na mocy obywatelskiego projektu ustawy. 31 stycznia 2025 r. Marszałek Sejmu RP Szymon Hołownia podpisał postanowienie umożliwiające formalne rozpoczęcie zbiórki podpisów. Aby projekt mógł trafić pod obrady Sejmu, konieczne jest zebranie co najmniej 100 tys. podpisów do końca kwietnia 2025 r.
Obecne przepisy zakładają, że Odra jest przedmiotem prawa. Nie ma więc własnych praw i może być swobodnie wykorzystywana. Priorytetem jest interes gospodarczy, który często może być sprzeczny z ochroną środowiska. W praktyce oznacza to przyzwolenie na dewastację natury, od której dobrostanu — jak tłumaczy projektodawcy — jesteśmy jako ludzie bezpośrednio zależni.
To inicjatywa, której celem są zwiększenie efektywnej ochrony oraz skoordynowane działania na rzecz odbudowy ekosystemu Odry. Projekt ustawy jest już w parlamencie, jednak aby wszedł pod obrady sejmu, do końca kwietnia wolontariusze muszą zebrać ► 100 tys. podpisów.
Rozpoczęła się zbiórka podpisów pod obywatelskim projektem ustawy o nadaniu Odrze osobowości prawnej. Ma to pomóc ją chronić. Marszałek Sejmu oficjalnie przyjął postanowienie o utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej.
Odra miałaby reprezentantów, którzy mogliby bronić jej praw przed sądem. „Jeśli zyskałaby osobowość prawną, cały skomplikowany węzeł instytucji dziś zaangażowanych w działania na rzecz Odry się mocno uprości” – mówi dr Stanisław Kordasiewicz, jeden z autorów projektu ustawy.
Po ponad dwóch latach kampanii, do której dołączyła m.in. noblistka Olga Tokarczuk i wiele innych znanych osób, walka o ochronę Odry wchodzi w finalną fazę. Trwa zbiórka 100 tys. podpisów pod projektem ustawy, aby nadać rzece osobowość prawną.
15 marca 2017 roku Whanganui uzyskała osobowość prawną. Dotyczy ona wszystkich jej części fizycznych (a więc np. dopływów) i metafizycznych (wierzeń z nią związanych). Maorysi i rząd Nowej Zelandii wyznaczają po jednym jej opiekunie. Na rzece wciąż można budować elektrownie wodne i realizować inne projekty komercyjne. Wymaga to jednak zgody opiekunów. – Nie jesteśmy właścicielami rzeki. My tylko jej pilnujemy – podkreśla Ned Tapa. Efekty to jego zdaniem m.in. znaczna poprawa czystości wody w Whanganui.
W kampanii udział wzięli m.in.: Olga Tokarczuk, Natalia de Barbaro, Małgorzata Lebda, profesor Bogdan Wziątek, Inicjatywa Stwórzmy Park Narodowy Doliny Dolnej Odry, Wycinki w Termosie, Siostry Rzeki, Magdalena Kicińska, Daniel Petryczkiewicz, prof. Władysław Polcyn, dr Stanisław Kordasiewicz, Jan Mencwel, Urszula Zajączkowska, Sebastian Szklarek, Agnieszka Szpila, dr hab. Jerzy Bieluk, Michał Zygmunt, Natalia Przybysz, Edwin Bendyk, Natalia Grosiak, Bovska, Bela Komoszyńska, Marcelina i wiele, wielu innych.
Plemię Odry – przyszła Fundacja Osoba Odra, zainicjowało proces uznania Odry za osobę prawną. Tak powstał impuls do stworzenia projektu ustawy o osobowości prawnej Odry. W ten sposób rozpoczęto także pierwszą w Polsce debatę nad podmiotowością rzek. Fundacja Osoba Odra podkreśla: „Chcemy, aby Odra była czysta, żywa i objęta realną ochroną. Co więcej – najpełniejszą ochronę dałby jej status osoby prawnej. W wielu miejscach na Ziemi skorzystano już z tego narzędzia prawnego, nadając taką formę podmiotowości rzekom oraz innym elementom natury”.
Środowisko, z którego wywodzi się Fundacja Osoba Odra, już w sierpniu 2022 roku wysłało do Rady Ministrów, prezydenta i premiera petycję o uznanie Odry za osobę prawną. Na razie nie przyniosło to skutku, a organizacja skupia się na uświadamianiu problemu zanieczyszczenia Odry i popularyzacji idei prawnego usankcjonowania statusu tej rzeki. Właśnie taki był cel zakończonej wczoraj (19 lutego) akcji “Przepływy dla Odry”. W jej ramach od 1 stycznia codziennie prezentowane było jedno dzieło związane z Odrą. Były to zarówno opowiadania, piosenki, wiersze, jak i ekspertyzy prawników czy przyrodników. W akcję zaangażowano między innymi laureatkę literackiej Nagrody Nobla Olgę Tokarczuk. Wszystkie “Przypływy dla Odry” można zobaczyć tu, a ostatni z nich – film animowany Agnieszki Waszczeniuk pt. “Natura Rzeki” obejrzycie poniżej.
Aktywiści stworzyli projekt ustawy, która uznaje Odrę za osobę prawną. Z jej treści wynika m.in., że rzeka ma prawo do swobodnego przepływu czy ochrony przed nieuprawnioną ingerencją. Jej interesy miałby reprezentować Komitet Reprezentantów Odry, który w większości składałby się z przedstawicieli organizacji społecznych zajmujących się ochroną środowiska.
Projekt ustawy o nadaniu osobowości prawnej Odrze jest już prawie gotowy. Wraz z jej wejściem w życie, szkody wyrządzone rzece przez ludzi miałyby konsekwencje prawne. – Taka zmiana musiałaby być na poziomie ustawowym, to musiałoby być rozpoznanie Odry jako osoby prawnej, czyli osoby praw i obowiązków, a żeby to było skuteczne to za tym powinno iść jakie to są konkretne prawa oraz, co najważniejsze, jak te prawa można egzekwować – tłumaczy prawniczka Maria Włoskowicz.
19 lutego w Odra Centrum we Wrocławiu odbyła się konferencja prasowa „Odra jako osoba prawna”, będąca finałem kampanii „Przepływy dla Odry”, zorganizowana przez Fundację Osoba Odra.
- Obecnie Odra nie posiada swojej reprezentacji, nikt nie może zająć stanowiska w jej sprawie i nikt nie może podjąć się jej obrony, a ona sama jest przedmiotem analiz, a nie podmiotem. Prowadzi to do nadmiernej eksploatacji, przyzwolenia na wypuszczanie toksyn i ścieków, i dalszego uśmiercanie Odry, która należy do samej siebie i nas wszystkich, w równym stopniu - mówi Marta Mazgaj, prezeska Fundacji Osoba Odra
Grupa ekologów przekonuje, że rzeka Odra powinna zostać uznana za osobę prawną. Ich działania rozpoczęły się po katastrofie ekologicznej, do której doszło latem 2022 r. Aktywiści przekonują, że dzięki nowemu prawu będzie można wymóc zmiany w tym, w jaki sposób wykorzystywana jest rzeka.
Ponad rok temu Natalia spotkała Roberta Rienta, pisarza i szamana, na pokazie filmów o artystach mieszkających w Szklarskiej Porębie. Było to kilka miesięcy po tym, gdy Odrę dotknęła klęska ekologiczna. Robert poprosił wtedy Natalię, aby stworzyła pieśń, która będzie opowiadać o rzece. Natalia nosiła w sobie ten pomysł przez kolejny rok, i przyszła do niej ta właśnie piosenka, gdy razem z Dawidem Korbaczyńskim i Piotrem Plutą przyjechali znowu do Szklarskiej Poręby, aby produkować nową płytę Mikromusic. Niedługo potem Robert zgłosił się do Natalii w sprawie największej w Polsce kampanii na rzecz uznania rzeki za osobę prawną „Przepływy dla Odry – maraton opowieści”.
Przepływy dla Odry. Maraton 50 opowieści
projekt zbiorowy, online, codziennie 1.01–19.02
50 dni. 50 historii. Setki zaangażowanych osób. I jedna rzeka: Odra. Trwają starania o przyznanie jej osobowości prawnej. Ten projekt to kolejna inicjatywa, która ma uwrażliwić na ten temat jeszcze większą liczbę osób. 1 stycznia rozpoczął się maraton opowieści. Każdego dnia o godzinie 19 na stronie osobaodra.pl oraz na profilu na FB jedna osoba artystyczna przedstawia swoją opowieść o rzece – możemy wysłuchać manifestów, wierszy, piosenek, zobaczyć tekstowe kolaże jak w przypadku Gosi Koniecznej i Wycinków na termosie, a ostatniego dnia akcji – film animowany Agnieszki Wilczeniuk.
Sąd we Wrocławiu odrzucił wniosek o wpisanie do KRS fundacji Osoba Odra, której przedstawiciele walczą o zmianę prawa i nadanie rzece osobowości prawnej. Zdaniem sądu ten cel jest... niezgodny z prawem.
Już dostrzegamy ogromną zmianę w odbiorze konceptu, jakim jest uznanie rzeki za osobę prawną. Na początku odczuwaliśmy dystans w rozmowach z prawnikami czy naukowcami, a dziś mamy ich po swojej stronie. Pomysł budzi też duże zainteresowanie, a im więcej o nim mówimy, tym więcej zrozumienia dostrzegamy. Nagle nasz cel jawi się jako oczywisty - wyjaśnia Marta Mazgaj.
Piszę te słowa tuż po zakończeniu Wielkiego Marszu dla Odry. W 44 dni pokonaliśmy 937 kilometrów od źródła Odry w Czechach (Luboměř pod Strážnou) do jej ujścia. Formalnie na marsz zapisały się 233 osoby, jednak uczestników było o kilka setek więcej. Marsz dla Odry, towarzyszenie jej od miejsca narodzin do miejsca, w którym łączy się z Morzem Bałtyckim, jest jednym z wielu działań podejmowanych przez Plemię Odry, nieformalną grupę wolontariuszek i wolontariuszy, którą zwołałem po katastrofie na rzece w 2022 r. Mamy wyłącznie jeden cel: uznanie rzeki Odry za osobę w świadomości i osobę prawną. Działamy na zlecenie rzeki.
Co oznacza nadanie rzekom statusu osoby prawnej? Jak wykorzystać przykład podobnych sytuacji w świecie i przełożyć je na polską rzeczywistość, uwzględniając obowiązujące w kraju prawo? Z jakimi problemami i zagadnieniami to się wiąże, jakie działania już zostały podjęte, a jakie jeszcze trzeba wykonać, żeby osiągnąć cel i uznać Odrę za osobę prawną?
Temat audycji, można by powiedzieć - rzeka. Rozmawiamy o Odrze, a moimi gośćmi są biolodzy: Alicja Witucka-Piskorska i Władysław Polcyn. Przemierzali oni w tym roku nadodrzańskie krajobrazy i na własne oczy widzieli jej piękno i czyhające na nie zagrożenia.
Jeśli jakaś osoba w twojej rodzinie lub w twoim plemieniu zostanie poturbowana, nadużyta, zgwałcona i będzie na granicy śmierci, to niewiele możesz dla niej zrobić, ale na pewno możesz jej towarzyszyć, być z nią. I to robimy dla Odry. Rozmowa z Robertem Rientem, autorem książki "Wizje roślin", inicjatorem pomysłu nadania Odrze osobowości prawnej.
Czy osobą może być tylko człowiek albo założone przez niego przedsiębiorstwo? Co zmienia się, kiedy uznajemy rzekę, górę albo las nie za przedmiot, ale za podmiot prawa? Katastrofa ekologiczna na Odrze w lecie 2022 roku zwróciła uwagę na problem relacji przepisów i środowiska naturalnego. W obronie dobrostanu drugiej najdłuższej rzeki w Polsce stanęły także osoby związane z kulturą i sztuką, m.in. Olga Tokarczuk, Maciej Stuhr, Katarzyna Nosowska i Mela Koteluk.
Idę, bo nie chcę być bezsilna. Idę, bo jestem wściekła. Idę, bo Odra mnie potrzebuje. Każdy z wędrowców ma swój powód, ale cel mamy wspólny. Marsz dla Odry przeszedł od źródeł do ujścia, żeby zmienić myślenie o rzece. Żeby Odra stała się osobą
Grupa kończąca sztafetę miała dość nietypowy skład, bo obok ludzi szedł pies, kaczor i gąska. „Część osób niosła je na rękach, chyba nie spodziewali się, że takie coś spotka ich w tym marszu. Kaczorek się zatruł wodą z Odry. A my idziemy po to, żeby rzeka stała się osobą prawną, żeby ktoś mógł ją reprezentować, kto nikt od niej nie chce” – opowiadała Anna Karłowska, jedna z liderek marszu.
Wkrótce minie rok od katastrofy ekologicznej na Odrze. Do dziś nie doczekaliśmy się jednak ukarania winnych. To jeden z najbardziej dobitnych, ale przecież nie jedyny przykład tego, w jaki sposób nasz kraj podchodzi do rozliczania przestępstw przeciwko naturze.
Jako uczestnik Marszu dla Odry oraz utożsamiając się z inicjatywą osobaodra.pl złożyłem senatorom propozycję podjęcia inicjatywy ustawodawczej o uznaniu osobowości prawnej rzeki Odry. Zwróciłem się do komisji senackiej z nadzieją, że ta pochyli się nad projektem ustawy przygotowanym przez Jerzego Bieluka, profesora prawa Uniwersytetu w Białymstoku. Biorąc pod uwagę brak troski o Odrę ze strony rządu i większości sejmowej, związany z opozycją Senat wydaje się najlepszym adresatem tej inicjatywy.
Przez Polskę przetacza się wielka społeczna manifestacja pod nazwą Marsz dla Odry. Również na Opolszczyźnie zaangażowało się w nią wielu mieszkańców. Idea marszu jest wielkiej wagi, a w ostatnich dniach pojawiły się kolejne doniesienia o skażeniu rzeki, więc tym bardziej zyskała na aktualności.
Przez całą wędrówkę towarzyszą nam głównie rzeka, pokrzywy i kleszcze, więc niby nic się nie dzieje. Ale odkąd Marsz dla Odry się zaczął, to przekonał już ponad trzy tysiące osób, że jest żywa i powinna być osobą prawną.
W półtora miesiąca uczestnicy Marszu dla Odry przejdą łącznie ponad tysiąc kilometrów - tyle dzieli źródło Odry w Czechach od jej ujścia do Bałtyku w Szczecinie. To kawał drogi, więc marsz ma formę sztafety, w której "pałeczką" jest biała płachta z wymalowanym napisem "Osoba Odra".
Blisko 100 osób stawiło się 16 maja 2023 r. na Przystani Tu w Cigacicach w gminie Sulechów. Dotarli tu uczestnicy Marszu dla Odry, który wyruszył spod źródeł rzeki w Czechach 20 kwietnia 2023 r. Przybyli też inni sympatycy Marszu dla Odry. Ważnym punktem wydarzenia był panel dyskusyjny „Żywa Odra”.
W sobotę 6 maja z wyspy Tamka ruszyły w stronę Rynku ludzie, którym taki sposób myślenia o świecie jest bliski i które chcą chronić Odrę przed zniszczeniem. Nie zadowalają ich zapewnienia o monitorowaniu stanu zanieczyszczeń, uważają, że to za mało, że to niewiele lub zgoła nic nie zmienia. Chcą zdecydowanej zmiany postępowania wobec rzeki i jej mieszkańców, w tym uznania Odry za osobę prawną. Pod petycją w tej sprawie podpisało się już ponad 12 tysięcy osób. Jest ona skierowana do Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesa Rady Ministrów.
Wciągu 40 dni aktywiści przejdą przez wszystkie nadodrzańskie gminy. Za sobą mają już 354 kilometry. W sobotę, 6 maja, we Wrocławiu zorganizowali przemarsz z wyspy Tamka na rynek. Niedługo przejdą przez lubuski odcinek rzeki.
Jestem rzeką, a rzeka jest mną - śpiewali dziś uczestnicy Marszu dla Odry, który dotarł z samego ujścia rzeki w Czechach, aż do Wrocławia.
Uczestnicy Marszu dla Odry dotarli do Wrocławia. Idą z Czech, od źródła rzeki, do Bałtyku, prawie 1000 kilometrów. Chcą zwrócić uwagę na konieczność jej ochrony.
Podczas manifestacji zostanie ogłoszony po raz pierwszy projekt ustawy o nadaniu rzece Odrze osobowości prawnej przygotowany we współpracy Plemienia Odry z profesorem prawa Jerzym Bielukiem. Protestujący będą maszerować przez miasto w niebieskich ubraniach.
Uczestnicy Marszu dla Odry dotarli do Wrocławia. Idą z Czech, od źródła rzeki, do Bałtyku, prawie 1000 kilometrów. Chcą zwrócić uwagę na konieczność jej ochrony.
W najbliższą sobotę do Wrocławia dotrze Wielki Marsz dla Odry. To inicjatywa organizacji proekologicznych i środowiska artystów, które domaga się uznania Odry osobą prawną. Protestujący będą maszerować przez miasto w niebieskich ubraniach.
- Dziś wyruszyliśmy z Przewozu i zakończymy marsz w Koźlu - mówi Agnieszka Konuwaluk-Wrotniak, prezes stowarzyszenia „Pod Prąd”, która koordynuje opolski odcinek marszu.
- Jest to bardzo fajny odcinek. Bardzo ciekawy historycznie, bo mieszka tu wiele śląskich rodzin, które są mocno związane z rzeką Odrą. Jest rodzina, która wyplata sieci, jest rodzina, która przez lata zajmowała się transportowaniem ludzi na drugą stronę rzeki - dodaje.
Plemię Odry wzoruje się na plemieniu chroniącym rzekę Whanganui w Nowej Zelandii. Teraz organizuje marsz, od źródeł Odry w Czechach aż do jej ujścia do Bałtyku. Można do niego dołączyć na jeden dzień lub kilka.
Odra od dekad cierpi w wyniku działań człowieka, dlatego właśnie to człowiek może wszystko zmienić i zawalczyć o jej dobro. Wielki Marsz dla Odry ma na celu zwróceniu uwagi na stan rzeki oraz nagłośnienie możliwości uznania Odry za osobę prawną. Nasze miasto również dołączy do grona manifestujących o dobro rzeki.
- Pierwsza w Polsce kampania uznania rzeki za osobę prawną jest odpowiedzią na niewystarczające prawo i rządowe przyzwolenie na dewastację Odry. Ta wciąż traktowana jest jak zasób, ściek, droga. Zasolenie w Odrze przekracza dopuszczalne wartości i grozi ponownej katastrofie. Jako Plemię Odry, grupa wolontariuszy, zorganizowaliśmy marsz od źródła do ujścia Odry. Będziemy towarzyszyli naszej siostrze, gdyż tak właśnie postrzegamy rzekę – jako jedną z naszego plemienia – by zwrócić uwagę na jej potrzeby.
Odra jako osobowość prawna? "Kiedy ma najwyższą formę ochrony, nie można tam odprowadzać żadnych ścieków"
- Mamy nadzieję, że marsz zwróci uwagę społeczeństwa na potrzebę podmiotowego traktowania rzeki i prowadzenia innej narracji o naturze, w której ta nie jest wyłącznie traktowana jako zasób, pokarm, rekreacja, ale również jako żywa istota - wyjaśnia "Wyborczej" Robert Rient, pisarz i reporter.
- Być osobą prawną, czyli podmiotem, to znaczy mieć wartość, którą można chronić na przykład występując w jej imieniu przed sądem. Istotne jest dla nas pytanie: skoro korporacje uznawane są za osoby prawne – dlaczego nie uznać za osobę prawną żywej rzeki? - pytają twórcy inicjatywy.
– Uzyskanie przez rzekę osobowości prawnej nie uczyni z niej człowieka, nie nada jej praw człowieka, tylko spowoduje, że będzie chroniona i będzie miała reprezentację – z Robertem Rientem rozmawiamy o Plemieniu Odry, Marszu dla Odry i innych działaniach, które mają doprowadzić do przyznania tej rzece osobowości prawnej.
Na pytanie, jakie znaczenie ma dla nas rzeka, pisarka odpowiada: jest ona naszym większym ciałem – Obraz tego, że jeden byt zawiera się w drugim, jest jednym z najbardziej przekonujących obrazów tego, w jaki sposób uczestniczymy w środowisku – przekonuje.
Z inicjatywy społecznej wolontariuszy "Plemienia Odry" powstał pomysł uznania rzeki za osobę prawną, aby Odra miała swojego reprezentanta. Z tej okazji odbędzie się marsz w obronie Odry. Jedna z tras prowadzić będzie od Koźla do Mechnicy.
Zwolennicy idei nadania Odrze osobowości prawnej zyskali wyjątkową sojuszniczkę: Olgę Tokarczuk. - Czujemy się mniej winni, bo traktujemy tę rzekę jak matkę, która rzadko czegoś potrzebuje, jest tylko od dawania - mówiła noblistka w rozmowie z Robertem Rientem.
Grupa Plemię Odry, która stara się, aby rzeka zyskała osobowość prawną, ma wyjątkową sojuszniczkę - noblistkę Olgę Tokarczuk. - Nie tylko wystąpiła w filmie, opowiadając o swojej relacji z Odrą, ale też postanowiła aktywnie włączyć się w inicjatywę - mówi pisarz i reporter Robert Rient.
Po katastrofie ekologicznej w Odrze latem 2022 r. powstały różne społeczne inicjatywy. Jedną z nich jest uznanie rzeki za osobę prawną, czego oczekuje grupa wolontariuszy nazwana „Plemieniem Odry”.
Z inicjatywy społecznej wolontariuszy "Plemienia Odry" powstał pomysł uznania rzeki za osobę prawną, aby Odra miała swojego reprezentanta. Z tej okazji odbędzie się marsz w obronie Odry.
Prawo nie nadąża za kryzysem klimatycznym i potrzebne są radykalne, ale czułe rozwiązania. Takie właśnie jak uznanie żywej rzeki za żywą, poprzez nadanie jej ochrony prawnej.
W Polsce rzeki są traktowane jako zasób, i naczelnym przykładem i dowodem na to jest to, że są pod władztwem Ministerstwa Infrastruktury, a nie np. Ministerstwa Klimatu i Środowiska.
Naukowcy i ekolodzy uważają, że plany dotyczące użeglowienia Odry należy zweryfikować i postawić na renaturyzację rzeki i jej dopływów. Wspólne postulaty, wśród których jest wstrzymanie planów regulacyjnych, podpisało 50 organizacji, w tym Polski Związek Wędkarski.
Gdy kocham, wtedy mam motywację, by chronić, angażować się, opiekować, rozpoznawać osobę w rzece. To nieprawda, że istnieje ja w jakiejś opozycji do natury. Ja to natura, chroniąc dziką naturę, chronię człowieka
O to, żeby Odra otrzymała osobowość prawną i w ten sposób mogła być chroniona, walczy nieformalna grupa o nazwie Plemię Odry
Fundacje i korporacje są osobą prawną, a rzeka? Rozmowa z profesorem Jerzym Bielukiem
Poza nadaniem osobowości prawnej powinny temu procesowi towarzyszyć zmiany procedur dotyczące ochrony dzikiej przyrody. By nie były wydmuszką jak teraz, ale pozwalały natychmiast reagować na krzywdę
Choć koncept może wydawać się zaskakujący, to wcale nowatorski nie jest. Na świecie płyną rzeki, które mają prawa dotychczas zarezerwowane dla innych podmiotów
Gdy twierdzę, że moja siostra została zgwałcona nie nadużywam słów i nie korzystam z metafory czy prowokacji. Piszę o osobie, o rzece, w której rozpoznaję swoją krewną. Ta od dekad traktowana jest jak przedmiot, jak ściek
Czym była? Domem dla ryb i innych fascynujących zwierząt, nurtem kryjącym historyczne skarby, szlakiem żeglugowym, narzędziem politycznej propagandy, marką
Nie sposób pozostać obojętnym wobec katastrofy ekologicznej, która dotknęła w ostatnim czasie Odrę.
